Proqramçılar deyir ki, hər kəs öz işini ömür boyu öyrənməlidir, bu yolda inkişaf etməlidir. Bu, istənilən peşə üçün bir həqiqətdir: hüquqşünas qanunlardakı dəyişiklikləri, marketoloq xarici təcrübəni və öz auditoriyasının maraq dairəsini, proqramçı isə yeni proqramlaşdırma dillərini öyrənir.
Məqalədə biz sizi uzun illər təcrübə yığmadan və yüzlərlə kitab oxumadan proqramçı olmağın üsulları ilə tanış edirik. İlk kodunuzu yazmaq üçün siz uzun müddət öyrənmək və universitetdə 5 il oxumaq məcburiyyətində qalmayacaqsınız.
Az oxuyun, çox işləyin
Proqramlaşdırmağı öyrənməyə yeni başlayanlar çox zaman minlərlə səhifəlik kitablar alır, mövzuya dair bloqlara abunə olur və proqramlaşdırma ilə bağlı forumlara üzv olurlar. Onlar biliyin heç zaman çox olmadığına inanırlar. Onlar düşünür ki, nə qədər çox məlumat alsalar, bir o qədər daha yaxşı proqramlaşdıra bilərlər. Lakin gəlin bir proqramçının nəzəriyyə deyil, təcrübə ilə mükəmməlləşdiyini unutmayaq.
Photoshop-a dair kitabın üzünü açmamısınızsa, qrafik dizaynı öyrənə bilməzsiniz. Çertyoj çəkməyi və onu oxumağı bilmirsinizsə, o zaman raket yığmağı bacarmazsınız. Kod yazmayanadək insan proqramlaşdırmanı öyrənə bilməz. Kitab oxumaq, təlim kursunda təhsil almaq, maarifləndirici videoya baxmaq təcrübə yığmaq demək deyil. Bütün bunlar məlumatın qavranmasıdır.
Orta oxu sürəti saatda 50 səhifə təşkil edir. 1000 səhifədən ibarət bir kitab 20 saat ərzində oxuna bilər. İnsanlardan oxuduqları kitablardan nəyi xatırladığını soruşsanız, insanların niyə kitablardan çox az öyrənməsinin və ya eyni kitabı niyə 10 dəfə oxumasının səbəbini bilərsiniz.
Daha uzun müddət öyrənmək istəyirsinizsə, oxumaqdan əlavə heç nə etməyin.
Diqqətinizi yalnız bir kitabda və ya kursda cəmləyin. Tutaq ki, C++ proqramlaşdırma dilini öyrənməyə qərar vermisiniz. Bu halda dəyişənlərə qədər oxuyub dərhal məşq edin. Kod redaktorunu açın (məsələn, Visual Studio Code) və öyrəndiyiniz mövzunu praktikada tətbiq edin.
Kitabdan bir misal götürüb onu redaktora köçürün. Qiymətləri dəyişin, onların mövqeyini dəyişin, işi sınayın. Yalnız belə siz özünüzün güclü və zəif tərəfini müəyyən edə, eləcə də növbəti fəsilə keçməzdən əvvəl nəyi təkrarlamalı olduğunuzu bilə bilərsiniz. Bu, emalatxanada işləməyə bənzəyir: illərlə dəzgahın necə işlədiyi haqqında oxuyar, lakin işə başladıqda heç nəyi bilmədiyinizi anlaya bilərsiniz.
Oxuduğunuzu işdə tətbiq edin. Yazdığınızı işə salıb, sınaqdan keçirin
İkinci problem kitabdakına bənzər bir kod yazıb daha onunla heç nə etməməkdir. Çoxları elə bilir ki, kodu dərslik üzrə və ya mütəxəssisin tövsiyəsi ilə yazıbsa, deməli, kodda hər şey düzdür.
Bir misala baxaq. Bir mühəndis günlərlə çertyojları araşdırır. O hər bir cizgini, hər bir xırda detalı öyrənir. Onu yuxudan oyadıb ondan mühərrikin necə işlədiyini soruşsaq, bütün elementləri sadalayar və onların funksiyasını izah edər. Ancaq işə gəldikdə, o heç nə bilmir. Mühəndis çertyojları öyrənməklə kifayətlənib. O, öz biliklərini heç yerdə sınamayıb, tətbiq etməyib. Bu, doğru yanaşma deyil.
Etibar et, amma yoxla. Riyazi proqram 5 və 2 dəyişənlərinin toplayıb 7 ədədini verirmi? Arxiv proqramına mətn faylları ilə birgə şəkil faylları da, yoxsa yalnız mətn faylları əlavə edilir? Kodun və onun elementlərinin necə işlədiyini anlasanız, kodu mükəmməlləşdirmək imkanınız da olar. Dərsliyi yenidən oxumağa, yeni təlim kursu almağa ehtiyac olmaz.
Kitablardan, kurslardan, Youtube videolarından öyrəndiyiniz hər bir xırda detalı sınaqdan keçirin. Başqa bir imkan kod şablonlarından istifadə etməkdir. Bu, məsləhət almaq üçün yanınızda heç kimin olmadığı zaman kömək edər. Kitablar inkişafdan geri qalır, kitablardan aktual misallar götürmək mümkün olmur.
Bəs şablonu necə əldə etmək olar? Şablonu siz aşağıdakı mənbələrdən əldə edə bilərsiniz:
- Proqramlarla bağlı marketpleys (codester.com).
- C++ və C# üçün Visual Studio layihə şablonları (pulsuz).
- Android və iOS üçün 6000 min ödənişli şablon (codecanyon.net).
- Forumlar, mövzu qrupları, həmkarlarınız.
Təlim kursuna yazılmaq olar. Maarifləndirici məlumatı təkrar-təkrar oxumaq əvəzinə siz dərhal düzgün istiqamətdə addımlar atırsınız. Səhviniz olarsa, onu biz Google-da axtarış və forum olmadan düzəldərik və səbəbini söyləyərik. IT STEP Akademiyasındakı təlim kursları haqqında daha çox məlumat əldə etmək üçün bu linkə daxil olun.
Öz səhvlərinizi düzəldərək öyrənin
Ən yaxşı hal problemi tapıb həll etməkdir. Bu zaman insan harada səhvə yol verilə bilmədiyini və necə düzgün edəcəyini başa düşür. Kodda səhv tapmaq üçün proqramçılar bir neçə üsuldan istifadə edir. Yeni başlayanlar üçün Debugger uyğun gəlir.
Fallout oyunu üçün kod yazdığınızı düşünün. İstifadəçi oyuna başlayır və səhvə rast gəlir.
Oyun işə düşmür, bu isə o deməkdir ki, proqramçı səhv edib. Öyrənməyə yeni başlayanlar forumlara müraciət edir və ya təcrübəli proqramçılardan cavab istəyir. Çox güman ki, lazımi cavabı alar və səhvini düzəldər. Bu variantda insana harada və niyə səhv etdiyi ilə bağlı izah verilmir. Bənzər bir problem meydana gəldikdə, həmin təcrübəsiz proqramçı cavab almaq üçün yenidən foruma müraciət edəcək.
Şparqalka sevənlər məktəbdə 2 qrupa bölünür. Birinci qrupa cavabları internetdən götürən və yoxlama işi zamanı onları köçürən şagirdlər daxildir. İkinci qrup isə şparqalkaya cavab yazan və yazılanın belə olmasının səbəbini araşdıran şagirdlərdən ibarətdir. Qrupların davranışı aşağıdakı hallarda fərqlidir:
- Şparqalkada səhv varsa, birinci qrupun şagirdləri onun köçürüb iki alır, ikinci qrupun şagirdləri isə səhvi evdə aşkar edib başqa və düzgün şparqalka yazır.
- Yeni keçilən dərsdə ötən dərsdəki üsullardan, terminlərdən istifadə olunursa, birinci qrupun şagirdləri heç nə anlamaz, ikinci qrupun şagirdləri isə ötən dərsi və şparqalkadakı cavabları analiz edib, yeni ev tapşırığını yerinə yetirə və yoxlama işinə hazırlaşa bilər.
Materialları daha sürətli və səmərəli öyrənmək üçün ikinci qrupun şagirdləri kimi davranın. Sizin hazır kodunuz var. O, kitabdan və ya təlim kursundan götürülən bir misaldır. Bu halda o, bir şparqalka rolunu oynayır. Kodunuzda bilərəkdən səhvə yol verin. Sonra isə kodu debugger vasitəsilə düzəldin.
Bu, Visual Studio Code kod redaktoru misalında aşağıdakı kimi olur:
Debug rejimi F5 düyməsi ilə işə düşür
Debugger kodu sətirbəsətir oxuyur. Səhv aşkar edildikdə, sizə bir neçə yolla xəbər edilir:
1. Qırmızı dalğalı xətt həmin mövqedəki səhvi düzəltməyinizin zəruri olduğunu bildirir.
2. Yaşıl dalğalı xətt həmin mövqeyi araşdırmanızın zəruri olduğunu bildirir. Sətir və ya dəyişən kodun işinə mane olmursa, onu atlayıb işə davam etmək lazımdır.
3. İstisna halları aşağıdakı şəkildəki kimi.
Bildirişdə kod sətrinin verilənləri oxumadığı göstərilir.
Təlimat Microsoft Visual Studio Code redaktorunun "Sazlama" bölməsində yazılır. Nəzəriyyəni öyrənmisinizsə və səhvləri təhlil etməyə hazırsınızsa, o zaman təlimatı oxuyun və özünüzü Visual Studio Code redaktorunun səhv şablonunda sınayın. Təlimatla siz rus dilində də tanış ola bilərsiniz.
Xülasə
Az oxuyun, çox işləyin. Proqramlaşdırma dünyasını yalnız sınaq və səhv yolu ilə öyrənmək olar. Proqramlaşdırmanı təkbaşına öyrənirsinizsə, o zaman daha sürətli öyrənə və minlərlə kitab almaya bilərsiniz.
Təlimçidən dərs alsanız, institutun 5 ilini 2,5 ilədək endirə bilərsiniz. Həftədə 2 dəfə həmkarlarınızla birgə praktik işlər görür, proqramlaşdırmanı daha dərindən öyrənir və ilk həftələrdən portfolio üzərində işə başlayırsınız. Bu layihələr işə düzələrkən müsahibədə göstərilir. Alacağınız təcrübə təlimçi olub başqalarına kömək etmək üçün kifayət edəcək.
